ВАВ

Перыяд Вялікай Айчыннай вайны

22 чэрвеня 1941 года фашыская Германія ўсёй сваёй магутнасцю абрынулася на Савецкі Саюз! Ваенны ўдар быў нанесены па 3-х напрамках:

- на Ленінград;

- на Маскву;

- на Кіеў.

На Пінскім напрамку наступалі злучэнні 53 нямецкага артылерыйскага корпусу. З першых дзён акупацыі на Століншчыне пачаўся разгул фашысцкага тэрору, які доўжыўся на працягу трох гадоў. Нямецка-фашысцкія акупанты ажаццяўлялі на захопленай тэрыторыі жорсткую акупацыйную палітыку, мэтай якой было знішчэнне і зняволенне беларускага народа, рабаванне духоўных і матэрыяльных каштоўнасцей.

Вёска Велямічы знаходзілася ў акупацыы з ліпеня 1941 па ліпень 1944. У 1943 годзе вёска спалена разам з 16 жыхарамі, аб чым сведчыць запіс у базе данных "Беларускія вёскі, спаленыя ў гады Вялікай Айчыннай вайны". Зруйнавана 147 дамоў. У суседняй вёсцы Старына (хоць яе тады яшчэ не існавала) спалена 15 дамоў і забіта два жыхары. З кнігі "Памяць" ведаем імя аднаго з іх: Крупец Марк Савіч, растраляны за сувязь з партызанамі.

За гады вайны ў вёсцы забіты 19 чалавек:

Зелянкевіч Ганна Паўлаўна, нарадзілася ў 1918 (1922) годзе, растраляна за сувязь з партызанамі 11.03.1944;
Карчэўская Аляксандра Іванаўна, нарадзілася ў 1904 годзе, растраляна за сувязь з партызанамі ў 1942 годзе разам з дзецьмі: сынам Герасімам, 1934 года нараджэння, сынам Мікалаем, 1936 года нараджэння, дачкой Кацярынай (па матрычных запісах Надзея), 1942 года нараджэння, дачкой Таццянай, 1932 года нараджэння (бацька, Карчэўскі Андрэй Іванавіч, скончыў жыццё самагубствам, дазнаўшыся аб растрэле сям'і);
Карчэўскі Сямён Іванавіч, нарадзіўся 1868 годзе, растраляны 09.06.1944;
Сям'я Мамайкаў, растраляны ў ліпені 1942 года: Рыгор Фёдаравіч 1895 года нараджэння, Кацярына Францаўна 1898 года нараджэння, сыны Аляксандр 1936 года нараджэння, Вячаслаў 1937 года нараджэння, Васіль 1940 года нараджэння, дочкі Валянціна 1931 года нараджэння, Вера 1935 года нараджэння, Ганна 1929 года нараджэння, Надзея 1923 года нараджэння;
Слуцкая Паўліна Іванаўна, нарадзілася ў 1918 (1920) годзе, растраляна за сувязь з партызанамі 11.03.1944;
Шабунька Аляксандр Яфімавіч, нарадзіўся ў 1921 годзе, з 1940 года быў сакратаром камсамольскай арганізацыі вёскі;
Шпакоўскі Сцяпан Антонавіч, растраляны ў 1944 годзе.

Месца пахавання Слуцкай Паўліны Іванаўны і Зелянкевіч Ганны Паўлаўны

Акупанты стараліся як мага больш вывезці збожжа, садавіну, свіней, свойскай птушкі. За невыкананне ці зрыў паставак, вясковым жыхарам прызначаліся штрафы, цялесныя пакаранні, турэмнае заняволянне і адпраўка ў канцэнтрацыйны ці працоўны лагер, расстрэл і спаленне вясковых жыхароў. Сельскае насельніцтва неахвотна плаціла падаткі, а ў большасці выпадкаў ворагу даводзілася браць іх сілай. Акупанты і іх памагатыя адсочвалі і знішчалі дзяржаўна-партыйны актыў. Карныя аперацыі набывалі ўсё больш масавы характар

На хутары "Борачкі", у ліпені 1942 года была расстраляна сям'я Мамайкаў Рыгора Фёдаравіча і Кацярыны Францаўны. Жылі яны вельмі бедна. Зямля на хутары Борачкі была неўрадлівая, часта забалочвалася. У асобныя гады нават не маглі вяруць насенне. Там Мамайкі ўсёж пабудавалі невялічкую хатку з сенцамі. Сям’я працавала па найму ў больш багатых людзей, за што атрымоўвала грошы, бульбу ці

збожжа. У 1941 годзе, калі Чырвоная Армія адступала гэтыя людзі дапамагалі чырвонаармецам і партызанам. Яны давалі ім медыкаменты, харчаванне і адзенне. Нехта з вяскоўцаў данёс аб іх дзейнасці немцам. У хуткім часе сям’я Мамайкаў ужо фігурыравала ў “чорных спісах” Давыд-Гарадоцкага гестапа.
Летам 1942 года у Велямічы прыбыла група гестапаўцаў. Мясцовы стараста, ці солтыс, як яго на польскі манер працягвалі называць вяскоўцы, адразу даставіў фашыстам падводу, якая павінна была даставіць іх на хутар Борачкі. Прыехаўшы туды, гестапаўцы прыйшлі ў хату і сабралі там усю сям’ю: бацьку, маці і сямёра дзяцей. З гестапаўскай вытрымкай стралялі па аднаму, забілі навад сабаку, затым працягнулі некалькі ахапак саломы, кінулі на забытых і падпалілі. Доўга яшчэ стаяі на двары і назіралі, я палае дом з расстралянымі людьмі. Калі ўсё было скончана, селі на падводу і паехалі

У партызанскім атрадзе імя Ракасоўскага ў асноўным былі людзі з Веляміцкіх хутароў. Акупанты выкарысталі блізасць Вялеміч i Альпеня да Давыд-Гарадка i вывезлі адгуль шмат людзей на працу ў Германію. Яшчэ з часу з’яўлення нямецкіх войск у Велямічах засталася вайсковая частка, у Лошывічах – нямецкі пост. Менавіта адсюль немцы рабілі вылазкі на Веляміцкія хутары - Боркі, Зaci ды iнш. Дабіраліся туды пераважна водным шляхам, па рэках Яцель i Льва. Мясцовае насельнщтва было прымушана перавозіць нямецкіх салдат лодкамі.
Прымусова адпраўленыя на працу ў Нямеччыну, велямічэнцы дасылалі паштоўкі, у якіх пісалі аб сваім нялёгкім лёсе.
Нашы землякі ваявалі мужна ў Чырвонай Арміі, за што атрымлівалі падзячныя лісты, медалі і ордэны. варта адзначыць, што інформацыя пра іх зберагаецца ў кнізе народнай славы ў школьным краязнаўчым музеі і БД "Памяць народа".

У сэрцы кожнага свой Герой Перамогі. Для мяне мой Герой Перамогі - гэта мой прадзед Ніканчук Міхаіл Іванавіч. Ён нарадзіўся 15 кастрычніка 1915 года ў вёсцы Старына Давыд-Гарадоцкага раёна Пінскай вобласці. У сувязі з акупацыяй роднай вёскі нямецка-фашысцкімі захопнікамі, быў прызваны ў рады Чырвонай Арміі толькі ў 1944 годзе. На фронт патрапіў 15 снежня 1944 года. Змагаўся самааддана і мужна. Служыў тэлефаністам 1-й батарэі 1-га дывізіёна I Беларускага фронту. 20 красавіка 1945 года атрымаў свой першы медаль - "За адвагу".
Міхаіл Іванавіч неаднаразова атрымліваў падзякі. 16 студзеня 1945 года яму абвешчана падзяка "За выдатныя баявыя дзеянні ў баях пры прарыве глыбока эшаланаванай абароны немцаў на заходнім беразе Віслы". 29 студзеня 1945 года дзед атрымаў падзяку "За выдатныя баявыя дзеянні ў баях пры ўварванні ў Германію". 23 красавіка 1945 года камандаванне аб'явіла падзяку Міхаілу Іванавічу "За прарыў абароны немцаў на подступах да Берліна". Нарэшце, 2 мая 1945 года - падзяка "За выдатныя баявыя дзеянні ў баях за авалоданне горадам Берлінам".
Ніканчук Міхаіл Іванавіч мае наступныя ўзнагароды: ордэн Чырвонай Зоркі і ордэн Айчыннай вайны 2-й ступені, медалі "За ўзяцце Берліна", "За вызваленне Варшавы", "За адвагу", "За Перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941 - 1945 гг. .», «30 гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941 – 1945 гг.».
Ніканчук Міхаіл Іванавіч памёр у 1985 годзе ў вёсцы Велямічы, пакінуўшы пасля сябе двух сыноў і пецярых унукаў.

НІКАНЧУК

МІХАІЛ ІВАНАВІЧ

Пасля вайны, у 1975 годзе, у вёсцы быў усталяваны помнік аднавяскоўцам, загінуўшым на франтах Другой Сусветнай вайны і закладзена алея з памятнай плітой у школьным двары.

На прыканцы вайны Давыд-Гарадоцкая газета "Чырвоны сцяг" апублікавала зварот ад сялян в. Велямічы, у якім яны прызываюць стварыць фонды дапамогі для сямей партызын і франтавікоў, дзяцей-сірат